Wolne wybory i swoboda wyrażania opinii, a w szczególności swoboda debaty politycznej, razem stanowią podstawę każdego ustroju demokratycznego. Oba prawa są wzajemnie powiązane i funkcjonują w sposób wzajemnie się wspierający. Z tego powodu szczególne znaczenie ma to, by w okresie poprzedzającym wybory różne opinie i informacje mogły swobodnie cyrkulować. (…) Jednocześnie uznaje się znaczenie ochrony integralności procesu wyborczego przed fałszywymi informacjami wpływającymi na wyniki wyborcze oraz potrzebę wprowadzenia procedur pozwalających na skuteczną ochronę dobrego imienia kandydatów (Wyrok Europejskiego Trybunału Praw Człowieka z dnia 14 października 2021 r. STANISZEWSKI v. POLSKA 20422/15, LEX nr 32413520).
Rywalizacja wyborcza powinna być prowadzona zgodnie z zasadami uczciwej konkurencji wyborczej. W jej toku zdarzają się jednak działania nieuczciwe, polegające na rozpowszechnianiu materiałów wyborczych (w szczególności plakatów, ulotek i haseł) zawierających informacje nieprawdziwe, formułowaniu wypowiedzi zawierających takie informacje lub publikowaniu ich w innych formach agitacji wyborczej,
Ochronę prawną kandydatów i komitetów wyborczych przed takimi działaniami ustanawia art. 111 kodeksu wyborczego. Celem tej regulacji jest także ochrona wyborców przed wpływem na ich decyzje argumentów opartych na nieprawdziwych informacjach. Daje ona możliwość niezwłocznej reakcji na nieuczciwe działania wyborczych konkurentów i eliminację nieprawdziwych informacji z debaty publicznej.
Kandydat lub pełnomocnik wyborczy zainteresowanego komitetu wyborczego ma prawo wnieść do sądu okręgowego wniosek o wydanie orzeczenia:
1) zakazu rozpowszechniania takich informacji;
2) przepadku materiałów wyborczych zawierających takie informacje;
3) nakazania sprostowania takich informacji;
4) nakazania publikacji odpowiedzi na stwierdzenia naruszające dobra osobiste;
5) nakazania przeproszenia osoby, której dobra osobiste zostały naruszone;
6) nakazania uczestnikowi postępowania wpłacenia kwoty do 100 000 złotych na rzecz organizacji pożytku publicznego.
Sąd okręgowy rozpoznaje wniosek w ciągu 24 godzin w postępowaniu nieprocesowym. Sąd może rozpoznać sprawę w przypadku usprawiedliwionej nieobecności wnioskodawcy lub uczestnika postępowania, którzy o terminie rozprawy zostali prawidłowo powiadomieni.
Uczestnicy postępowania powinni przedstawić dowody wykazujące prawdziwość/nieprawdziwość informacji.
Postanowienie kończące postępowanie w sprawie sąd niezwłocznie doręcza wraz z uzasadnieniem wnioskodawcy i zobowiązanemu do wykonania postanowienia sądu.
Na postanowienie sądu okręgowego przysługuje w ciągu 24 godzin zażalenie do sądu apelacyjnego, który rozpoznaje je w ciągu 24 godzin. Od postanowienia sądu apelacyjnego nie przysługuje skarga kasacyjna i podlega ono natychmiastowemu wykonaniu.
Publikacja sprostowania, odpowiedzi lub przeprosin następuje najpóźniej w ciągu 48 godzin, na koszt zobowiązanego. W orzeczeniu sąd wskazuje prasę, w której nastąpić ma publikacja, oraz termin publikacji.
W razie odmowy lub niezamieszczenia sprostowania, odpowiedzi lub przeprosin przez zobowiązanego w sposób określony w postanowieniu sądu sąd, na wniosek zainteresowanego, zarządza opublikowanie sprostowania, odpowiedzi lub przeprosin w trybie egzekucyjnym, na koszt zobowiązanego.